SPANKEREN – Langs de IJssel staan veel oude kastelen en buitenplaatsen die de rivier een eigen karakter geven. Acteur Huub Stapel bezocht veel historische plekken voor zijn veelbekeken tv-serie Langs de IJssel bij Omroep Max. Toch zag hij één verborgen parel over het hoofd: de Gelderse Toren bij Spankeren.
Al bijna vijfhonderd jaar staat de eenzame toren verscholen aan de IJssel. En misschien zelfs al langer. De kantelen op het ronde dak verraden een middeleeuwse oorsprong.
Het kasteeltje draagt de naam Gelderse Toren. Niemand minder dan hertog Karel van Gelre liet de kleine burcht in 1535 bouwen. Hij heeft weinig plezier gehad van zijn creatie. Drie jaar na de bouw overleed de Gelderse vorst in zijn Arnhemse stadskasteel.
Oude Gelderse vorstendynastie
Bijzonder is dat de nazaten van de Gelderse hertogen nog lang in het kasteel bleven wonen. Tot in de achttiende eeuw was de toren in bezit van de oude hertogelijke familie.
Karel van Gelre had geen wettige nakomelingen bij zijn echtgenote, maar wel een hele reeks bastaarden. Eén van zijn onwettige zonen erfde de Gelderse Toren en ook zijn nakomelingen bleven in het kasteel wonen. Het bleef dus nog lang in bezit van de oude vorstendynastie in Gelre. Dat is een verklaring voor de naam Gelderse Toren.
Twee zonen, twee kastelen
Tegenwoordig woont Ruben Ruyten met zijn gezin in de Gelderse Toren. Toen hij bijna vijf jaar was, kochten zijn ouders het kasteel. Ruben woont dus al bijna zijn hele leven op het landgoed aan de IJssel.
“Mijn ouders hebben de Gelderse Toren voor mij gekocht”, vertelt Ruben. “Ik heb ook een broer en hij kreeg een ander kasteel van mijn ouders. Dat is Heukelum aan de Linge. Mijn vader is klein begonnen met zijn bedrijf en kon het langzaam uitbreiden zodat hij voor zijn beide zonen een kasteel kon kopen.”
Eén van de oudste lanen van Nederland
Een lange oprijlaan leidt vanaf de provinciale weg tussen Dieren en Zutphen recht naar de verscholen toren. Kasteelheer Ruben staat de bezoekers op te wachten op het voorplein van de Gelderse Toren waar de orangerie en andere bijgebouwen te vinden zijn.
“In 1718 zijn de bewoners begonnen met de landschappelijke aanleg”, legt Ruben uit. “Toen is ook de hoofdlaan aangelegd. Dit is één van de oudste lanen van Nederland en altijd de zichtas van de toren gebleven. Later wilden de eigenaren de toren afbreken en een nieuw kasteel bouwen op een andere plek. Dat kon niet, omdat het hele landgoed op de Gelderse Toren is gericht.”
Wellicht ouder dan 1535
In de negentiende eeuw is wel een nieuwe schil om de historische toren gebouwd. Ook kreeg het kasteeltje een extra verdieping. Het neogotische uiterlijk van de Gelderse Toren stamt dus uit die tijd, maar het oudere kasteel is daar binnen nog volledig intact.
Bouwhistoricus Jeroen Krijnen van de gemeente Zutphen komt naar de Gelderse Toren om de muren in de kelder te onderzoeken. “Het metselwerk lijkt erg op dat in de Bourgonjetoren en de Drogenapstoren in Zutphen. Die stammen uit de vijftiende eeuw. Wellicht is de Gelderse Toren in 1535 gebouwd op restanten van een ouder bouwwerk.”
Dwars door Gelderland
De Gelderse Toren was nog nooit uitgebreid op televisie te zien. Vanavond leidt Ruben Ruyten historicus René Arendsen rond over zijn landgoed voor de vierde aflevering van het tv-programma Dwars door Gelderland.
Hij reist vanaf de brug bij Doesburg naar het Apeldoorns Kanaal bij Loenen. Onderweg praat hij over het sluizencomplex van Dieren, de bijzondere kerk van Hall en de papierfabriek in de Middelste Molen.
Dwars door Gelderland is iedere maandag vanaf 17.15 uur te zien bij Omroep Gelderland en wordt ieder uur herhaald.
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. Hier volg je het laatste nieuws over de Gelderse historie! Kijk op riddersvangelre.nl
Tip: iedere zaterdag organiseert Ridder René een exclusieve gratis rondleiding op een bijzondere locatie. Op bovenstaande pagina vind je een agenda met waar en wanneer je kunt langskomen.
