VELP – Was ze gek of een getraumatiseerde vrouw met veel mooie kwaliteiten? Dat is zo’n beetje de kernvraag in het boek van schrijver Renie Hesseling over dorpslegende ‘Gekke Dien’ uit Velp. De vrouw die werd bespot en gepest, daar uitermate heftig op kon reageren en tegelijkertijd de mooiste gedichten maakte. Zijn conclusie: “Dien was niet gek.”
En toch stond ze zo wel bekend. Bernardina Maria Klaassen, geboren in 1916 en overleden in 1997, had dan ook de bijnaam Gekke Dien. En dat kwam ergens vandaan.
'Werd op straat gescholden'
Het gezin met acht kinderen kreeg een boerderij aan de rand van Velp. Een beetje uit de buurt van de rest van de bewoonde wereld. Het ging daar thuis niet altijd goed, weet Renie. Maatschappelijk werk kwam er over de vloer en ook de politie kwam regelmatig polshoogte nemen. “Bijvoorbeeld omdat er op straat werd gescholden.”
'Achtervolgde kinderen tot in de klas'
Dat kwam onder meer omdat Dien geïrriteerd raakte door mensen die haar nariepen of uitdaagden. “Daar liep ze niet van weg, maar trad er tegenop.” Vaak waren dat kinderen. Die achtervolgde ze dan, soms tot in het klaslokaal aan toe. Dat soort gedrag leverde haar de bijnaam ‘Gekke Dien’ op.
Renie denkt ontdekt te hebben waarom Dien zich zo is gaan gedragen. Zij is namelijk een dochtertje van anderhalf jaar oud verloren dat in heet water terechtkwam. “Dat heeft zij zich zo aangetrokken, dat zij als moeder niet heeft gefunctioneerd.” Het is in de overtuiging van Renie een van de draaipunten in haar leven geweest waardoor zij ‘niet altijd zichzelf kon zijn’.
Laatste van acht kinderen
De inmiddels 71-jarige Bennie Udink is de laatste van Dien haar acht kinderen die nog leeft. Afgelopen jaar raakte zijn broer Frans vermist, voor wie hij 26 jaar gezorgd had. Frans overleed in een Duits ziekenhuis.
Bennie wijst het stuk weiland aan waar vroeger de oude boerderij stond waar hij met zijn moeder en de andere kinderen woonde. Tegen Rozendaal aan. Daarachter is nu een woonwijk te zien. Die was er in die tijd nog niet.
Bekijk hier onder meer hoe Bennie over zijn moeder vertelt:
'Type Ciske de Rat'
Veel had het gezin niet, maar in de beleving van Bennie woonden ze er mooi. “Het was best moeilijk. Veel armoede.” Om te overleven ging Bennie onder meer ‘aardappels pikken’ op de naastgelegen akker. “Ik deed alles wat niet mocht. Beetje type Ciske de Rat.”
Over zijn moeder moet niet te snel worden geoordeeld, vindt Bennie. “Moeder heeft veel meegemaakt. Ze is doorgedraaid geweest. Maar moeder was niet gek. Ze sprak Frans en kon gedichten maken. Het was echt geen domme vrouw.”
'Liet een ander gezicht zien'
Met die gedichten maakte Dien tijdens haar leven op een positieve manier naam voor zichzelf. Een van de hoogtepunten daarin beleefde zij tijdens het afscheid van de pastoor in de katholieke kerk in Velp. Op audiotapes laat Renie horen hoe zij daar na afloop van haar voordracht een enorm applaus krijgt. “Mensen zijn haar daardoor gaan waarderen als dichteres en individu. Ze liet daar een ander gezicht zien.”
Renie wijst de plek aan linksachter in de kerk waar Dien altijd zat. “Ze had een eigen stoel met rode suède en een naamkaartje. Iedereen wist in die tijd dat je van die stoel moest afblijven. Dan schold ze je weg en was je niet meer veilig”, vertelt Renie met een glimlach.
Na ‘Jantje van Velp‘ is Gekke Dien het tweede boek dat Renie schrijft over een bekende en toch ook beruchte Velpenaar die een beetje aan de rand van de samenleving leeft. Makkelijk is dat niet, ervaarde Renie. “Bronnen van mensen die in hogere kringen leefden, zijn vaak veel meer voor handen.”
'Mythes zijn werkelijkheid geworden'
Wat hem zo trekt aan dit type verhalen vindt Renie ‘moeilijk onder woorden te brengen’. “Het heeft ermee te maken dat ik in Velp ben geboren en de mythes rond beide figuren ken. Die heb ik geprobeerd te ontrafelen: de mythes zijn werkelijkheid geworden.”
En wat Renie betreft, is Dien dus niet gek. “Ik vind het een indrukwekkende vrouw. Zij heeft in haar leven heel veel kracht op moeten brengen om voor haar gezin te zorgen. Ze moest zich staande houden tegen al het onrecht dat haar is aangedaan.”
'Goed voor mij gezorgd'
Bennie herinnert zijn moeder als een ‘hele lieve vrouw’. “Ze stond er alleen voor met alle kinderen. Voor haar doen, heeft ze altijd goed voor mij gezorgd.”
