EERBEEK – Omwonenden van de stortplaats in Eerbeek waar staalslakken liggen, hoeven zich geen zorgen te maken over hun gezondheid. “Op dit moment lijken de directe gezondheidseffecten beperkt”, zegt de GGD Noord- en Oost Gelderland. Opwaaiend stof kan wel tijdelijk hebben gezorgd voor bloedneuzen, brandende ogen en hoestbuien. Omwonenden zijn daarvoor nooit gewaarschuwd.
De gemeente Brummen gaf de GGD opdracht voor het onderzoek. Omwonenden vroegen er al jaren om omdat zij na het aanbrengen van de staalslakken gezondheidsklachten ervaarden. Dit begon in 2019, toen een half jaar lang elke dag 200 open vrachtwagens met staalslakken door hun buurt reden.
Staalslakken komen uit de hoogovens van Tata Steel in IJmuiden. Het blijft over bij het maken van staal. Dit restproduct mag je onder bepaalde voorwaarden gebruiken in de bouw. Bijvoorbeeld bij de aanleg van wegen.
'Momenteel geen probleem'
Volgens de GGD kunnen de bloedneuzen, waarover omwonenden spreken, een effect zijn van het stof. Dat bevatte ongeblust kalk. Dit zou nu verholpen zijn omdat de staalslakken niet meer worden verplaatst. De ervaring van omwonenden is anders. Een enkeling ervaart nog steeds gezondheidsklachten en in droge perioden zou er nog steeds stof opwaaien.
Over of het inademen daarvan op de lange termijn effect heeft op de gezondheid, is de GGD kort. “Dat is vanuit wetenschappelijk inzicht niet bekend.”
De kans dat inwoners op andere manieren in contact komen met schadelijke stoffen, is volgens de onderzoekers klein. “Het gaat hier om een afgesloten terrein waar mensen niet van de grond eten of in contact komen met het water”, zegt GGD-adviseur Steven van der Lelie. Wel kunnen inwoners die hun eigen grondwater oppompen heel dichtbij de stortplaats blootgesteld worden aan schadelijke stoffen. Ook is een sloot van de stortplaats meerdere keren overstroomd, waardoor vervuild water de openbare weg op stroomde.
“Bij langdurige blootstelling aan lage concentraties metalen, kunnen organen na jaren beschadigd raken, zoals de nieren bijvoorbeeld. Dat is voor een deel schade die zich niet vanzelf herstelt”, waarschuwde toxicoloog Paul Scheepers van de Radboud Universiteit eerder bij Omroep Gelderland.
Steekproef
De GGD gebruikte voor het onderzoek bestaande milieurapporten van de omgevingsdienst Regio Arnhem. Die voert namens de provincie, het bevoegd gezag, de controles uit rondom de stortplaats. Wethouder Ingrid Timmer ziet graag dat op meer plekken het grondwater wordt gemonitord en dat de luchtkwaliteit wordt gemeten. “Op dat laatste dringen we al sinds oktober aan”, zegt Timmer. Het rapport van de GGD ziet ze als basis voor vervolggesprekken met de provincie, ODRA en eigenaren van de stortplaats.
De onderzoekers spraken ook met omwonenden. In een straal van 750 meter om de stortplaats werden 244 huishoudens benaderd of zij mee wilden werken aan een interview. Slechts twintig reacties kwamen binnen. “Uit de interviews blijkt dat een deel van de mensen zich in de steek gelaten voelt door overheden. Wellicht heeft dat een rol gespeeld”, zegt wethouder Timmer.
Kritiek
Vanuit stichting NatuurlijkSchoon Eerbeek klinkt kritiek op het onderzoek. Onder meer over het het aantal mensen dat uiteindelijk is geïnterviewd: zes. “Dit is een extreem kleine steekproef, die statistisch gezien niet representatief is”, zegt Corine Kapenga, voorzitter van de stichting. De opdracht van de gemeente aan de GGD was onder andere om een beeld te schetsen van de zorgen die er leven bij omwonenden.
“Minstens twee inwoners die graag hun verhaal wilden doen zijn helemaal niet uitgenodigd voor een gesprek”, zegt Kapenga. Volgens haar is er maar een piepkleine steekproef gedaan. “Deze informatie kan je gebruiken om verder onderzoek te doen, maar niet om zulke grote conclusies aan te verbinden. De gezondheidsklachten van inwoners worden wederom gebagatelliseerd.”
Hoe verder?
Er ligt een plan om de staalslakken volgend jaar deels in te pakken met een laag grond. Dat moet een eind maken aan het weglekken van kalk en metalen naar het grondwater. De eigenaar, Stort Doonweg BV, heeft hiervoor een vergunning aangevraagd bij de Provincie Gelderland, die eerder ook instemde met het gebruik van de staalslakken.
Het Openbaar Ministerie dwong begin 2025 bij de rechtbank aan op snellere maatregelen. Dat verzoek is afgewezen. Op 19 mei organiseert de gemeente Brummen een openbare informatieavond waar inwoners terecht kunnen met vragen.
Zorgen bewoners gehoord: onderzoek naar gevaren Eerbeekse staalslakken
