DOESBURG – Vóór de Tweede Wereldoorlog telde Doesburg een kleine Joodse gemeenschap, met zelfs een eigen synagoge. Na de oorlog was van de gemeenschap niets meer over: alle Joden waren weggevoerd of vertrokken. Ook de synagoge bleef gehavend achter en werd in 1953 afgebroken. Slechts de eerste steen en de laatste tien zijn overgebleven.
De eerste steen ligt tegenwoordig in het museum, de laatste tien verspreid door Doesburg. Toch wordt nog ieder jaar stilgestaan bij het Joodse verhaal. Dit weekend, tijdens de Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust, gebeurt dat opnieuw.
Doesburg telt tien zogeheten struikelstenen met daarop de namen van weggevoerde Joden. Die liggen sinds 2009 voor verschillende huizen. Zo ook voor de woning en winkel van Marcel Blok, zilversmid in Doesburg. In zijn huis woonde vroeger de Joodse familie Denneboom.
Dat bijzondere verhaal koestert Blok tot op de dag van vandaag. “Het verhaal begint voor ons in het voorjaar van 1995. Wij hadden toen net dit huis gekocht en waren bezig met een grote verbouwing. Plotseling stond er een oudere dame voor de open deur, die vroeg of ze even binnen mocht kijken”, blikt hij terug.
Gegraveerd gedicht
Die vrouw was de Joodse Ali Denneboom, geboren in het huis waar Blok was gaan wonen. Zij overleefde de oorlog, haar ouders niet. Blok: “Ze vertelde toen al het verhaal en vanaf dat moment hebben we contact gehouden.”
En dus was Ali, samen met familieleden, in 2009 bij de plaatsing van de twee struikelstenen voor de deur van het huis van Blok in de Roggestraat. “En ze kwam vaker, hoor. Ik heb zelfs een gedicht in haar handschrift gegraveerd in een messing plaat hier in huis hangen.” Ali Denneboom overleed enkele jaren geleden.
Toen de synagoge in de oorlog zwaar beschadigd raakte bij een bombardement, werd het gebedshuis bijna volledig van de kaart geveegd. In streekmuseum De Roode Tooren liggen nog enkele overblijfselen. Han Snijders van het museum vertelt: “Deze voorwerpen maken deel uit van een permanente tentoonstelling. Zo ligt hier onder meer de eerste steen van de synagoge. Doesburg koestert op deze manier de overblijfselen van de Joodse gemeenschap.”
Meer dan honderdduizend stenen
Ook de tien struikelstenen in Doesburg worden goed bewaard en elk jaar gepoetst door vrijwilligers. Kunstenaar Gunter Demnig maakte de monumentjes en er liggen er wereldwijd inmiddels meer dan honderdduizend. Het zijn 10 bij 10 centimeter grote koperen plaatjes, waar de namen en de geboorte-, deportatie- en sterfdata van de slachtoffers in gegraveerd staan. Zaterdag is de Holocaustherdenkingswandeling langs alle stenen in Doesburg. De route start om 19.15 uur vanaf het huis van Marcel Blok aan de Roggestraat.
Op 4 april 2000 werd op de voormalige synagoge een plaquette gehangen. De plaat heeft de vorm van een opengeslagen Thorarol. De tekst op de plaquette luidt:
‘Ruim zeven eeuwen bestond er een Joodse gemeenschap in Doesburg.
Verschillende huizen in de stad hebben als sjoel dienst gedaan.
Op deze plaats werd in het jaar 1800 een nieuwe synagoge gebouwd.
Deze synagoge is tot de Tweede Wereldoorlog in gebruik gebleven.
De Joodse bevolking van Doesburg werd tussen 1940 en 1945 naar concentratiekampen weggevoerd; slechts een enkeling overleefd.
Op 15 april 1945 werd de synagoge ernstig beschadigd door het opblazen van de Martinitoren en is in 1953 afgebroken.’
