DIEREN – Uitvinder en kindervriend Jos Spanbroek is woensdag op 86-jarige leeftijd overleden. Samen met zijn vrouw Riet richtte Spanbroek het beroemde kinderspeelparadijs De Spelerij & Uitvinderij in Dieren op.
“We stoppen niet met spelen omdat we oud worden, we worden oud omdat we stoppen met spelen.” Dienke Geurtz van De Spelerij & Uitvinderij memoreert de tekst op de rouwkaart van de twee dagen overleden Jos Spanbroek.
“Jos was een man die alles op een andere manier benaderde dan de gemiddelde mens”, zegt Geurtz.
Ze leerde Jos 26 jaar geleden kennen als stagiaire en is sindsdien niet meer weggegaan. “Hij zag mogelijkheden in oude materialen en creëerde er nieuwe speelobjecten mee. Zo liet hij kinderen op allerlei verschillende manieren spelen. Jos wilde alles op zijn eigen manier doen, dat zorgde ervoor dat De Spelerij een begrip geworden is.”
Jos sprak met zijn creaties het kind in ons allen aan
Marc Budel op Facebook
Begonnen als schoenmaker
“Als kind was ik altijd aan het knutselen”, zei Jos twee jaar geleden in een interview. Hij werd geboren in het Betuwse Haalderen, in 1937. Jos’ gezin overleefde de Tweede Wereldoorlog, maar zijn ouders stierven daarna op jonge leeftijd. De schoenenzaak van zijn vader en moeder werd door Jos, toen achttien jaar oud, voortgezet.
“Ik wist snel: dit is niet mijn levensinvulling”, vertelde Jos daar eerder over. “Ik vond het leuk om te ontwerpen en te etaleren. Ik hoopte daar mijn brood mee te verdienen. Dat is met wat kunst- en vliegwerk gelukt.”
Unieke en absurde speeltuin
Toen Jos genoeg had van de schoenmakerij, ging hij aan het werk als etaleur, poppenspeler en kunstenaar. Nadat hij door een school werd gevraagd om een kunstwerk voor het speelplein te maken, ontdekte hij zijn ware roeping. “De kinderen inspireerden mij. Ik dacht: het is veel leuker om kunstwerken te maken waar kinderen iets mee kunnen doen.”
Ik vond Jos fantastisch. Dat begon in Ellecom, waar ik als kind zijn theater met zelfgemaakte poppen zag
Hans Gerritsen
Uit die gedachte ontstond De Spelerij, waar bezoekers sinds 1974 grenzeloos kunnen spelen en ontdekken: van het maken van een luchtballon of piratenschip tot het bedienen van een hijskraan en het bakken van broodjes. Alles met speeltoestellen die je nergens anders vindt. Zo ver het kinderoog reikt, zie je bootjes van trekkerbanden, een kruiwagen aan een schommel en nog veel meer knotsgekke installaties.
Altijd aan het zoeken
Jos stopte nooit met denken en ontwerpen. “Tot een paar weken geleden was hij nog in de werkplaats bezig om nieuwe dingen te maken”, zegt Geurtz.
Ouders die De Spelerij hebben ontdekt, hoeven zich bij kinderfeestjes nooit meer af te vragen of het dit keer een slaapfeest, zwembadfeest of bioscoopfeest wordt
Dagblad Trouw, 1997
Volgens veel mensen had Jos altijd oog voor de wereld om hem heen. Zo is er bijna geen plek te bedenken waar hergebruik en recycling zo zichtbaar zijn als in zijn speelwereld. De elementen van de glijbanen, hijskranen en carrousels hebben er al minstens twee levens op zitten en de wc spoel je door met het water waar je net mee hebt gespeeld.
Dikke kans dat het tandwiel uit de speeltoren al dienst heeft gedaan als skelterwiel of piespot, want Jos vond schoonheid in afgedankte objecten. “Ik haal mijn inspiratie overal vandaan. Rondzwerven op sloperijen, bij handelaren, daar kom je van alles tegen. Eigenlijk ben ik altijd en overal aan het zoeken.”
Wat die man allemaal kon met rest- en afvalmaterialen was magisch
Martine Spruijt op Facebook
De Spelerij gaat ook zonder Jos, die in 2015 samen met zijn vrouw werd geridderd in de Orde van Oranje-Nassau, verder. “Het is een beetje gek dat er kinderen komen spelen en dat tegelijkertijd de uitvaart wordt voorbereid”, zegt Geurtz. “Maar het is wel mooi dat het leven doorgaat en dat er, ondanks alles, nog steeds spelende en lachende kinderen zijn. Dat had Jos gewild.”
De uitvaart van Jos Spanbroek is volgende week, in besloten kring.
