Eén op de vijf raadsleden kan werk niet goed doen: ‘We lopen achter de feiten aan’

– De omgevingsdienst, de GGD, een economische samenwerking, het afval en het archief: het zijn zomaar een paar samenwerkingen waar gemeenteraden mee te maken hebben. Maar een deel van de raadsleden is onvoldoende in staat om die samenwerkingen goed te controleren.

Dat blijkt uit de antwoorden van meer dan honderd raadsleden op een enquête van Omroep Gelderland. “We krijgen een heel pak papier en daar moeten we ons doorheen worstelen”, vertelt Theo Kooijmans. Hij is raadslid in de gemeente Rheden namens Volkspartij Politiek Rheden. “Er gebeurt gewoon heel veel en daar krijg je niet altijd grip op. We proberen het zo goed mogelijk, we vreten ons in, maar je blijft erachteraan lopen. We verdrinken in de overvloed aan regelingen en de informatie.”

Gemeenten doen sommige taken samen: dat heten gemeenschappelijke regelingen. Het idee is dat het samen slimmer kan. Rob de Greef promoveert op dit moment op dit soort regelingen. Hij is docent aan de Vrije Universiteit. “En toevallig ben ik zelf ook raadslid. Maar daadwerkelijk invloed krijgen op die regelingen, dat lukt eigenlijk niet.”

Een op de vijf: onvoldoende informatie en tijd

In de enquête geeft een op de vijf raadsleden aan onvoldoende tijd of informatie te hebben om de boel goed te controleren.

Ook de raadsleden die aangeven dat dat redelijk lukt, zien problemen. “We lopen puur achter de feiten aan”, zegt een raadslid uit Tiel. Of er is ‘ook veel ander werk te doen in de raad.’

'Het is een grote frustratie'

De Greef is niet verbaasd. “Het is een grote frustratie. Je bent raadslid geworden om dingen voor de inwoners te bereiken. En als je dan met soms wel twintig gemeenten samen iets wil bereiken, is het heel moeilijk om iets te veranderen.”

Want los van de berg van informatie is er volgens een deel van de raadsleden nog een probleem: je kunt het amper bijsturen. “Het kost heel veel tijd en inspanning om heel weinig te bereiken”, aldus De Greef. “Als je als raadslid iets wil veranderen, moet je in je eigen gemeenteraad al een meerderheid hebben, maar dan ook in al die andere gemeenteraden. Dat is eigenlijk gewoon niet te doen.”

Raadsleden kunnen samen optrekken

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten zegt dat de discussie over gemeenschappelijke regelingen al langer speelt. “Daarom is de wet eerder ook aangepast. Zodat raadsleden kunnen reageren op de plannen. We zien ook regelmatig dat de bestuurders van die regelingen zelf gemeenteraden betrekken bij hun activiteiten”, staat in een reactie. “Ook kunnen raden samen optrekken om de werklast te verdelen door een commissie in te stellen.”

Die samenwerkingsverbanden zijn eigenlijk noodzakelijk, bijvoorbeeld omdat er specialistische kennis nodig is. “Bijvoorbeeld bij de GGD, daar weet je als raadslid niks van en dan moet je wel afgaan op die expertise. Je kunt dat soort dingen niet als gemeente alleen want zoveel experts zijn er niet. Het is eigenlijk een noodzakelijk kwaad”, aldus De Greef.

Ook Kooijmans ziet dat zo. “Het is natuurlijk wel positief dat je met een hoop gemeenten dingen samen kan doen. Je kan moeilijk in je eentje beslissen: hier ga ik 10.000 huizen bouwen en zoek het verder allemaal maar uit.”

Alternatief? Kleinere provincies

Maar toch kan het volgens De Greef allemaal anders. “Als je het als regio moet oppakken, zou je daar ook een eigen volksvertegenwoordiging moeten hebben.”

Op sommige plekken zou dat voor De Greef de provincie zijn. “Maar je zou ook een laag tussen gemeenten en provincie kunnen oprichten, of je zou naar kleinere provincies kunnen.”

Volgens de VNG is dat niet zo makkelijk. “Veel van die regelingen werken in verschillenden grootten. Welke indeling houd je dan aan en wat je wil je dan eigenlijk bereiken?”, vraagt de VNG zich af.

Kooijmans heeft wel oren naar het idee van De Greef. “De provincies zijn toch niet heel erg zichtbaar, je zou de provincie kunnen afschaffen en dan met districten kunnen invoeren.” Of je schaft de gemeente af? “Maar dan wordt de afstand tussen de overheid en de burger wel heel groot. Dat lijkt mij geen goed idee.”

Voorlopig zit er voor hem niks anders op dan blijven spitten. “We vertrouwen er ook op dat de wethouders en burgemeester de belangen van onze gemeente behartigen, maar nee controleren kunnen we het niet”, aldus Kooijmans.