Zo staken ze vroeger de IJssel bij Doesburg over

DOESBURG – De Ridders van Gelre zoeken in de Gelderse musea naar unieke voorwerpen die het verhaal vertellen van het bijzondere verleden van Gelderland. Vandaag steekt Ridder René de IJssel over bij Doesburg: eerst met de veerpont, dan over de schipbrug en uiteindelijk via de vaste oeververbinding, de Alexander Ver Huell brug.

Wie tegenwoordig vanuit het westen naar Doesburg rijdt, steekt over een sierlijke boogbrug de IJssel over. Maar die lag er niet altijd: eeuwenlang had de rivier geen vaste oeververbinding. Toch liepen er al in de middeleeuwen belangrijke handelsroutes vanuit het westen via Doesburg naar het Duitse achterland, waarbij de kooplieden bij Doesburg de IJssel over moesten.

Niet teveel paarden op de pont

Dat deden ze met een veerpont. Al in 1293 was er een rivierovergang bij Doesburg en in 1373 mocht de stad een zogenaamd ‘puntschip’ exploiteren. Daar pasten trouwens bewust niet meer dan twee paarden op. Dat was om te voorkomen dat er hele legers of ander gespuis in één keer de rivier zouden komen oversteken.

Het veer over de IJssel is eeuwenlang in gebruik geweest, totdat er in 1642 een schipbrug kwam. Die bestond uit vijftien drijvende schepen met daaroverheen een brugdek. Halverwege was een smalle doorgang met daaroverheen een ophaalbrug. Het verkeer over land ging over het brugdek en als er een schip aankwam, werd de ophaalbrug opengedaan en kon het schip door de opening varen.

Dat ging trouwens niet altijd even soepel, regelmatig knalde er een schip tegen één van de brugschepen aan en moest de boel weer gerepareerd worden. Gelukkig had Doesburg voor dit soort gevallen ook nog altijd een veerpont achter de hand, zodat de stad altijd bereikbaar was.

Heer van Middachten mocht gratis over de brug

Een deel van de nieuwe schipbrug (duizend gulden) werd betaald door de Staten van Zutphen, op voorwaarde dat mensen die de Doesburgse brug wilden oversteken, hetzelfde tarief moesten betalen als in naburige steden. Het mocht dus niet zo zijn dat je goedkoper of duurder uit was als je bij Doesburg de IJssel overstak.

De Staten regelden dat ze zelf natuurlijk geen bruggeld hoefden te betalen en ook de heer van Middachten en zijn personeel waren vrijgesteld van tolgelden, omdat hij palen en balken voor de bouw van de brug had geschonken. In 1722 kwam er een nieuwe schipbrug over de IJssel.

In de loop der eeuwen werd de schipbrug gemoderniseerd en in 1881 was de Doesburgse schipbrug de eerste in Nederland waarover railvervoer mogelijk was. Speciaal voor de tramlijn Dieren – Doesburg – Doetinchem werd een rails aangelegd. En zo stootte Doesburg op in de vaart der volkeren. In streekmuseum De Roode Tooren in Doesburg staat een prachtig model van die eind negentiende-eeuwse schipbrug.

Locomotief stortte in de IJssel

Het ging jaren goed, totdat in november 1924 een tramlocomotief van de lijn Doesburg-Doetinchem ontspoorde, dwars door de brugleuning van de schipbrug doorschoot en tussen twee brugschepen in de rivier stortte. De machinist wist van de locomotief af te springen en overleefde het bizarre ongeluk. Twee weken later werd de locomotief onder gejuich van omstanders weer op het droge getakeld. Hij bleek wonderbaarlijk genoeg vrijwel onbeschadigd en al snel werd het tramverkeer over de brug hervat.

Opnieuw met veerpont de IJssel over

In mei 1940 liet het Nederlandse leger een deel van de schipbrug zinken in een poging de Duitse opmars te stoppen, maar dat haalde weinig uit. En op 17 september zonk de hele brug, toen geallieerde vliegtuigen de explosieven beschoten die de Duitsers op de brug hadden aangebracht. Opnieuw moest Doesburg de IJssel oversteken met een veerpontje, totdat er in juli 1946 een nieuwe schipbrug lag. Die heeft er nog zes jaar gelegen, totdat de nieuwe, vaste brug klaar was. De Alexander Ver Huellbrug, die de twee overzijden van de IJssel nog altijd met elkaar verbindt.

Bekijk de video: