ROZENDAAL – De Ridders van Gelre zoeken in de Gelderse musea en kastelen naar unieke voorwerpen die het verhaal vertellen van het bijzondere verleden van Gelderland. Vandaag bezoekt Ridder Bas kasteel Rosendael, dat in de Tweede Wereldoorlog flink wat schade opliep.
Bekijk het filmpje onderaan
Arnhem is in de Tweede Wereldoorlog helemaal kapotgeschoten en ook kasteel Rosendael liep tussen 1940 en 1945 veel oorlogsschade op. In de hal van het kasteel staat daarvan nog een stille getuige, een zwartgeblakerde kapstok.
Brandbom op het kasteel
We schrijven 19 november 1943. Amerikaanse bommenwerpers vliegen over de Veluwezoom heen, op weg naar het oosten. De afweergeschut-installaties bij Dieren en Deelen draaien overuren. Boven Arnhem woedt een hevig luchtgevecht en een Amerikaans vliegtuig wordt geraakt door Duits afweergeschut. De piloot werpt zijn bommen af, hij wil zijn toestel lichter maken, zodat hij toch nog de oversteek naar het veilige Groot-Brittannië kan maken.
De meeste bommen komen in het bos neer, maar één bom valt op het kasteel. Er breekt brand uit op zolder en in de zijvleugel en met man en macht wordt er geblust. De Velpse en Arnhemse brandweer, inwoners uit Velp en Rozendaal, maar ook Duitse militairen komen helpen blussen. Er vallen gelukkig geen doden of gewonden, maar de schade is groot in de woonvertrekken tussen het hoofdgebouw en het koetshuis. De kapstok overleeft de brand maar nèt, maar verschillende schilderijen en wandtapijten gaan verloren.
Arnhemse evacués opnieuw dakloos
Op 12 februari 1945 is het weer raak. Een verdwaalde Duitse vliegende bom, een V1, stort neer in de kasteeltuin. De Schelpengalerij in het park wordt ernstig gehavend en ook de oranjerie raakt beschadigd. Daar slapen sinds Operatie Market Garden in september 1944 zo’n zestig evacués uit Arnhem. Ze zijn opnieuw dakloos. Gelukkig kunnen ze naar het souterrain van het kasteel, waar ze blijven tot het voorjaar van 1945.
De bevrijding
In april 1945 rukken de geallieerden steeds verder op in de richting van Rozendaal en in de nacht van 15 op 16 april 1945 wordt er flink geschoten. De bevrijders denken namelijk dat er nog Duitse eenheden in Rozendaal aanwezig zijn en daarom worden dorp en kasteel zwaar onder vuur genomen.
De evacués zoeken samen met de kasteeleigenaren, de familie Van Pallandt, dekking in de kelder van de donjon, waar ze de ramen barricaderen met kasten. Het verhaal gaat dat barones Van Pallandt die nacht regelmatig naar boven gaat om overal in het huis kleine brandjes te blussen met klaargezette emmers zand en water. Gelukkig komt iedereen de angstige bevrijdingsnacht ongeschonden door.
Later laten dankbare evacués een plaquette maken: “Als bewijs van dankbaarheid en ter herinnering aan den bevrijdingsnacht, den 16 april 1945, waarbij onderstaande personen in dezen kelder aanwezig waren.” Met daaronder de namen van alle evacués.
Granaatscherven in de bibliotheek
Het kasteel raakt in die bevrijdingsnacht flink beschadigd en ook een deel van de inboedel gaat kapot. Zoals schilderijen, lampen, het biljart en meerdere boeken in de bibliotheek. Geldersch Landschap en Kasteelen heeft de boeken met granaatscherven bewaard en die kun je nu nog steeds in de bibliotheek bekijken.
Maar na een zware nacht is Rozendaal dan toch echt bevrijd. Op 16 april 1945 om zes uur ’s morgens rijden de eerste Canadezen en Britten Rozendaal en Velp binnen. En diezelfde dag wappert de Nederlandse vlag weer trots op het kasteel, die was al die jaren zorgvuldig bewaard en heeft alle bommen, branden en beschietingen fier doorstaan.
Bekijk hier het filmpje:
